Өвөрхангай аймгийн Байгаль орчны шинжилгээний лаборатори нь гадаргын усны чанарын хяналт-шинжилгээний хөтөлбөрийн дагуу 2016 оны 10 дугаар сард Орхон-Хархорин, Орхон- Бат-Өлзий, Онги- Арвайхээр, Орхон- Улаанцутгалан, Онги- Уянга, Өлт- Уянга, Бөөрөлжүүт- Уянга, Хөгшин- Хархорин,Таац- Нарийнтээл, Зэгэстэй- Өлзийт, Сангийн далай- Өлзийт нийт 11 сорьцонд усны химийн найрлага, чанарын  үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо.

Орхон гол, Орхон голын Бат-Өлзий, Улаанцутгалан, Хархорин хяналт-шинжилгээний 3 цэгээс усны сорьц авч химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт бага, 100-132 мг/л-т хэлбэлзэж, Бат-Өлзий, Улаанцутгалан хяналт-шинжилгээний цэгийн орчим усан дахь аммонийн азот /NH­₄/-ын болон нитритийн азотын /NО₂/-ын агууламж, Хархорин хяналт-шинжилгээний цэгийн орчим голын усны хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч /БХХ₅/-ийн агууламж 3.1 мгО/л буюу MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламж (цаашид ХА гэх)-аас тус тус бага зэрэг давсан бохирдол илэрчээ.

Онги гол, Онги голын Арвайхээр, Уянга хяналт-шинжилгээний цэгээс тус тус 1 удаа усны сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 148-220 мг/л-т хэлбэлзэж, Арвайхээр хяналт-шинжилгээний цэгийн орчим хүчилтөрөгчийн горим хэвийн боловч биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч /БХХ₅/-ийн агууламж 3.2 мгО/л буюу ХА-аас бага зэрэг давсан бохирдол илэрсэн байна.

Хөгшин гол, Хөгшин голын Хархорин хяналт шинжилгээний цэгээс 1 удаа усны сорьц авч химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт нилээд их, 825 мг/л байсан ба усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж ХА-аас давсан бохирдолгүй, голын ус цэвэр байлаа.

Таац гол, Таац голын Нарийнтээл хяналт шинжилгээний цэгээс 1 удаа усны сорьц авч химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 195 мг/л байсан ба голын бохирдолгүй, цэвэр байлаа.

Өлт гол, Өлт голын Уянга хяналт шинжилгээний цэгээс 1 удаа усны сорьц авч химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 564 мг/л буюу дунд зэрэг, усан дахь нитритийн азотын агууламж 2.3 дахин, фосфорын агууламж ХА-аас 1.4 дахин давсан бохирдол илэрчээ.

Бөөрөлжүүт гол, Бөөрөлжүүт голын Уянга хяналт-шинжилгээний цэгээс 1 удаа усны сорьц авч химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт бага, 122 мг/л байсан ба голын ус органик бодисын болон эрдэс азотын бохирдолгүй, цэвэр байлаа.

Зэгэстэй гол, Зэгэстэй голын Өлзийт хяналт шинжилгээний цэгээс 1 удаа усны сорьц авч химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 1215 мг/л буюу маш их, перманганатын исэлдэх чанар /ПИЧ/-ын агууламж 21.6 мг/л буюу ХА-аас 2.2 дахин, аммонийн азот /NH­₄/-ын агууламж ХА-аас бага зэрэг давсан бохирдол тус тус илэрчээ.

Сангийн далай нуур, Сангийн далай нуурын Өлзийт хяналт шинжилгээний цэгээс 1 удаа усны сорьц авч химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд нуурын усны эрдэсжилт их, 1143 мг/л, ын агууламж 18.4 мг/л буюу ХА-аас 1.8 дахин их, усан дахь аммонийн азот /NH­₄/-ын агууламж 1,11 мгN/л, нитритийн азотын /NО₂/-ын агууламж 0.044 мгN/л байгаа нь ХА-аас тус тус 2.2 дахин давсан бохирдолтой байлаа.

Өвөрхангай аймгийн гадаргын усны шинжилгээний 2016 оны 10 дугаар сарын дүнг усны чанарын гол үзүүлэлтүүдээр MNS4586-98 усны чанарын стандартай харьцуулан 1 дүгээр хүснэгтэд үзүүллээ.

1 дүгээр хүснэгт

Тайлбар: БХХ₅-Биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч, ПИЧ-Перманганатын исэлдэх чанар, илр-илрээгүй, MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсанүзүүлэлтүүдийг тодруулав.

Дүгнэлт, Өвөрхангай аймгийн гадаргын усны чанарын хяналт-шинжилгээний 2016 оны 10 дугаар сарын дүнгээс үзэхэд Орхон голын Бат-Өлзий, Улаанцутгалан цэгийн орчим голын усны чанар өмнөх сарынхаас сайжирч, ХА-аас давах үзүүлэлтийн тоо, агууламж багассан ба Хархорин орчимд биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч /БХХ₅/-ийн агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламж (цаашид ХА гэх)-аас бага зэрэг давсан бохирдол илэрчээ. Мөн Онги голын Арвайхээр орчимд голын усны биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч /БХХ₅/-ийн агууламж бага зэрэг, перманганатын исэлдэх чанар /ПИЧ/-ын агууламж Хөгшин- Хархорин орчим бага зэрэг, Зэгэстэй- Өлзийт, Сангийн далай- Өлзийт орчимд ХА-аас 2 дахин их, усан дахь аммонийн болон эрдэс фосфорын бохирдол Өлт- Уянга орчим ХА-аас 1.4- 2 дахин их, усан дахь аммонийн болон нитритийн азотын бохирдол Зэгэстэй- Өлзийт орчим бага зэрэг, Өлт- Уянга, Сангийн далай- Өлзийт орчим цэгийн орчим ХА-аас 2 дахин давсан бохирдол илэрчээ. Бусад голын ус тухайлбал, Онги- Уянга, Бөөрөлжүүт- Уянга, Таац- Нарийнтээл цэгийн орчим голын ус бохирдолгүй, цэвэр байсан байна.